جهان های ممکن- منطق موجهات

منطق موجهات: 

رئالیسم-Realism:

ما وقتی از جهان های ممکن در منطق موجهات حرف میزنیم دقیقا به چه چیزی اشاره می کنیم؟ رئالیست ها می گویند جهان های ممکن چیزهایی هستند دقیقا مانند جهان بالفعل ما. انها از اشیا فیزیکی مانند انسان ها میز و ستاره ها( اگر قرار باشد اصلا چنین چیزهایی باشند!) تشکیل شده اند، منتهی در زمان مکان خودشان این اشیا وجود دارند، درست همانطور که من و شما وجود داریم آنها هم وجود دارند منتهی در زمان/مکان متفاوت با جهان ما.

اما این سوال پیش می آید، که چه چیز هایی این جهان ها را از همدیگر متمایز میکند؟ چرا نگوییم یک جهان ممکن هم جزئی از جهان ممکن دیگری است؟ پاسخ طبیعی به نظر میرسد این باشد که زمان و مکان و علیت هر جهان کاملا متفاوت، گسسته و منسلخ از زمان و مکان و علیت جهان دیگر است.

اما چرا باید این ویژگی ها انها باعث تفاوت جهان ها شوند؟ فرض کنید(که دستاورد های فیزیک جدید درست است) و  بخاطر هندسه فضایی داخل یک سیاهچاله، یک نفر بتواند از طریق کرم چاله به زمان و مکان متفاوتی برود و سپس کرم چاله بسته شود، در اینصورت اینطور فکر نخواهیم کرد که  آن ناحیه از لحاظ علی ایزوله و منسلخ از باقی جهان است تا آن را یک جهان ممکن دیگری بحاسب آوریم. 

این نکته را طوری دیگر هم می توان بیان کرد، چرا ما باید فکر کنیم یک چیز در این جهان ممکن است تنها اگر در یک زمان/مکان دیگر در حال رخ دادن باشد ؟ من فکر نمیکنم که ممکن است یک کانگرو در قطب جنوب ببینیم تنها بخاطر اینکه آنها در استرالیا دیده شده اند.

اکچوالیسم  Actulalism:

میتوانیم با رئالیست ها موافق باشیم و  بگوییم که جهان های دیگر وجود دارند ولی نه به عنوان موجودیت های فیزیکی، آنها موجودیت هایی بکلی متفاوت اند؛ آنها موجودات انتزاعلی هستند، مانند اعداد (بر فرض وجود).

اما دقیقا چه نوع موجود انتزاعی؟ کاندید های متفاوتی وجود دارند، یک  کاندید طبیعی گزاره ها هستند یا موجودات زبانی (language-like entities)دیگر شبیه به آن. پس هر جهان ممکن مجموعه ای از این موجودیت هاست. اما مشکلی پیش می آید، کدام مجموعه ها تشکیل یک جهان ممکن میدهند؟ واضح هست هر مجموعه ای نمیتواند جهانی ممکن باشد. مجموعه ای شامل دو گزاره که ترکیب عطفی آن دو گزاره عضو آن نباشد نمی تواند نماینده یک جهان ممکن باشد. برای اینکه مجموعه ای  از گزاره ها یک جهان را تشکیل دهند باید حد اقل نسبت به استنتاج های معتبر بسته باشند (مثلا یک گزاره اگر در یک جهان درست باشد و شامل گزاره ای دیگر باشد، آن گزاره هم باید عضو  مجموعه باشد) اما باز مشکلی پیش می آید؛ تشکیلات هر جهان وسیله ای بودند برای تشریح اپین که چرا یک استنتاج مشخص معتبر است و بقیه نه. اما حالا بنظر میرسد مفهوم اعتبار مستلزم توضیح مفهوم جهان است {در واقع مفهوم اعتبار و معتبر بودن با ساختار جهان گره خورده!؟}

اما نسخه تغییر یافته ای از اکچوالیزم وجود دارد که از این مساله اجتناب میکند و "کامبیناتوریالسم" (Combinatorialism)  نام دارد: یک جهان ممکن دقیقا از اشیا جهان ما ساخته شده اند ولی به نحو متفاوتی از جهان ما در کنارهم چیده شده اند. میتوان توضیح داد که چه ترکیبی از اشیا وجود دارند بدون اینکه مفهوم اعتبار را باز درگیر کنیم. اما این ایده هم مشکلات خودش را دارد. بنظر میرسد که کاملا ممکن است چیزی وجود داشته باشد که نه خودش و نه اجزایش در جهان ما وجود داشته باشند، بنظر می رسد چنین شیئی را نمیتوان با ترکیبی از اشیا این جهان بدست آورد.

ماینونگیانیسم Meinongianism:

هر دو رئالیسم و اکچوالیزم جهان های ممکن و اشیا آن را، چه فیزیکی، چه انتزاعی، موجود فرض میکردند. اما احتمال دیگری نیز وجود دارد که آنها را غیر موجود(non-existent) بدانیم. ما همه با باور هایی آشنا هستیم در مورد چیزهایی که وجود ندارند،  برای مثال چیز هایی مانند جن و پری، بابانوئل و امثال آنها. جهان های ممکن چنین چیز هایی هستند، این ایده توسط ماینونگ مطرح شد ولی از طرف فلاسفه انگلیسی زبان شدیدا مورد نقد قرار میگرفت. اما اگر منصفانه نگاه کنیم خیلی از این نقد ها چندان قانع کننده نبود، مثلا یکی از استدالال ها این بود که چون اشیا نمی توانند با ما تعامل علی برقرار کنند ما نمی توانیم چیزی آز آن ها بدانیم اما این در حالی است که دقیقا همین موضوع برای هردوی رئالیسم و اکچوالیسم صادق است. پس نمیتوانیم این را دلیل محکمی برای رد ماینونگیانیسم بداینیم. علاوه بر آن واضح است که ما حقایقی را نیز در مورد اشیا نا موجود میدانیم که البته قرار دادی اند. شرلوک هلمز در خیابان بیکر زندگی میکرد نه آکسفورد، چون کونان دویل تصمیم گرفته بود اینطور باشد.

برگرفته از کتاب : Introduction to non-classical Logic - Graham Priest